Hoe campina beweert dat melk weinig klimaatimpact heeft
19 september 2021
Geschreven door Lobke Faasen. Plant-based diëtist.
Hoe kan het toch dat uit sommige wetenschappelijke artikelen naar voren komt dat vlees en zuivel wél gezond voor je zijn? Of dat vlees helemaal niet zo’n grote klimaatimpact heeft als dat andere wetenschappers beweren? Het antwoord is simpel, vaak zijn deze onderzoeken gefinancierd door bedrijven die daar baat bij hebben. Denk aan een onderzoek hoe goed melk voor je is, betaald door campina Nederland. Zo’n artikel is verre van betrouwbaar, maar zaait wel verwarring. Maar hoe kom jij daar als gewone consument achter?
Hoe Campina beweert dat melk geen klimaatimpact heeft
Het onderzoek gesponsord door Campina is zomaar één van de vele voorbeelden van wat bij wetenschappelijk onderzoek ‘conflict of interest’ wordt genoemd. In Nederland zouden we zeggen: belangenverstrengeling. En het komt voor in ontzettend veel verschillende vormen. Wil je aantonen dat eieren echt geen effect hebben op je cholesterolgehalte? Wijs als ei-industrie dan iemand van een universiteit aan die je je onderzoek laat doen, betaal die goed en bemoei je een beetje met hoe dat onderzoek er uit moet komen te zien. Kies bijvoorbeeld een doelgroep die al gewend is om drie eieren per dag te eten. Een ei meer of minder zal inderdaad niet of nauwelijks een effect hebben op het cholesterolgehalte. Maar laat je mensen die nooit eieren eten twee eieren per dag consumeren, dan schiet dat cholesterolgehalte waarschijnlijk wel omhoog.
Conclusie van dit onderzoek
“Minder zuivel eten verkleint de ecologische voetafdruk nauwelijks en boodschappen worden aanzienlijk duurder. De conclusie is dat beleid en voedingsadviezen over duurzamer eten gebaseerd moeten zijn op zowel CO2-uitstoot als gezondheidsaspecten.”
ONZIN!
Melk, de witte motor en een ei hoort erbij.
Een ander voorbeeld, of beter gezegd fenomeen, is dat de industrie volop inzet op het aantonen van hoe gezond of belangrijk bepaalde voedingsstoffen zijn die veel voorkomen in bepaalde voedingsmiddelen. Een goed voorbeeld hiervan is calcium uit zuivel of choline uit ei. Bedrijven in de zuivelindustrie pompen ontzettend veel geld in onderzoek om maar aan te tonen dat calcium zo belangrijk is (met succes want iedereen noemt zuivel en calcium in één adem). En choline is een stof die gewoon door het lichaam zelf kan worden aangemaakt en ook nog kan worden gehaald uit groente, fruit en volkoren granen. Er is er ook helemaal geen Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid (ADH) voor choline, want er is te weinig onderzoek beschikbaar en ook geen wetenschappelijke overeenstemming over wat de ADH dan zou moeten zijn. Gezonde mensen die voldoende eten komen ook geen choline tekort (Bron). Toch heeft de ei-industrie veel geld gestoken in onderzoek om maar te kunnen laten zien hoe belangrijk choline is, puur om het choline gehalte in eieren aan te kunnen halen als goede reden om eieren te consumeren.
Het probleem is dat voeding een totaalpakket van stoffen is. Als je zuivel eet consumeer je niet enkel calcium, maar krijg je ook al het verzadigde vet, het cholesterol, de vervuilende stoffen etc. binnen die helemaal niet zo gunstig zijn. Om nog maar te zwijgen over de impact van deze voedingsmiddelen op de planeet. Onderzoeken naar hoe belangrijk calcium zijn dus bedoeld om het imago van zuivel op te krikken, alleen vertellen ze er niet bij dat zuivel uit veel meer bestaat dan calcium en er veel optimalere calciumbronnen zijn (boerenkool bijvoorbeeld, waarvan de calcium bovendien veel beter wordt opgenomen dan uit zuivel).
Belangenverstrengeling
Conflict of interest bij wetenschappelijk onderzoek zien we overigens niet alleen bij de vlees-, zuivel- en ei-industrie. Ook de producenten van voedingssupplementen mengen zich graag met wetenschappelijk onderzoek om maar onderbouwing aan te kunnen halen met hoe belangrijk dat ene stofje is wat zij verkopen. Zo pompt Coca-Cola heel veel geld in onderzoek naar beweging en gewichtsbeheersing en hoe ‘gezond’ light dranken zijn. En ook buiten de foodsector, denk bijvoorbeeld aan de energiesector zijn natuurlijk enorme belangen en bedrijven die er baat bij hebben dat er twijfel is over of afstappen van fossiele brandstoffen echt wel zo urgent is en een slim idee is.
Conflict of interest of niet?
Hoe weet je nou of een artikel zuiver onderbouwd is? Dat er geen conflict of interest is? Wij verwachten niet van jou als drukke consument die wel wat beters te doen heeft dat je bij ieder bericht wat je leest de literatuur waarnaar wordt verwezen uitspit om te kijken of de onderzoeksmethode wel juist in elkaar zit, de onderzoeksgroep groot genoeg was, hoe de data is verzameld, of er geen belangenverstrengeling heeft plaatsgevonden etc. We ontmoedigen je zeker ook niet dus als je daar lol in hebt; duik de diepte in en lees eens wat wetenschappelijke literatuur. Maar voor wie niet zo’n datajunk is geven we je graag wat inzichten om rekening mee te houden als je weer eens leest dat eieren echt een stofje bevatten wat je nergens anders vandaan kan halen en je echt gedoemd bent broze botten te krijgen als je je geheel onthoudt van zuivel.
Zo kan je erachter komen
Veel informatie die we lezen halen we niet direct uit de literatuur zelf maar lezen we in secundaire bronnen zoals de krant of blogs. Bij berichten in de krant is het altijd goed om in je achterhoofd te houden dat het er alleen maar inkomt als het nieuwswaardig is. Daarom lees je er niet zo snel over hoe gezond groente en fruit is en wel dat twee glazen wijn goed zijn voor de bloeddruk en dat wie vijf eieren per dag eet nog steeds geen te hoog cholesterolgehalte zal hebben. Maar bij dit soort berichten moet je altijd op je hoede zijn. Het klinkt al te mooi om waar te zijn, dus is dat waarschijnlijk ook zo.
Als er iets wordt beschreven over de methode kun je er op letten hoe groot de onderzoeksgroep is (een onderzoek met 35 man is niet zo representatief), of er wel echt getest is op mensen (of zijn er wat stoffen getest op dieren of in reageerbuis), hoe lang het onderzoek heeft gelopen (jaren of slechts een paar dagen of weken) en of er dus inderdaad een belang is bij het resultaat (komt het bericht bijvoorbeeld van een persbericht van een belanghebbende industrie).
Peer reviewed (oftewel gerepost)
Verder kun je letten op de term peer reviewed, wat betekent dat een onderzoek voor publicatie kritisch is bekeken door mensen die verstand van zaken hebben (een redacteur mist over het algemeen de kennis en vaardigheid om wetenschappelijke literatuur te beoordelen) en het wetenschappelijke stuk dus kunnen controleren, verifiëren en indien nodig verbeteren. Hoe meer mensen met kennis meelezen, hoe hoger de kwaliteit van het onderzoek en vooral de betekenis die eraan ontleent kan worden voor de praktijk natuurlijk is.
